Avrupa Ülkelerinde Engellilere Tanınan Muhteşem Haklar

Günümüzde dünya nüfusunun yaklaşık %15’inin, yani bir milyardan fazla insanın engellilik durumuyla yaşadığı bilinmektedir.

Bu kişilerin %2-%3’lük bölümü (yaklaşık 200 milyonu), fonksiyonlarını yerine getirmede ciddi zorluklar yaşamaktadır. Dünyada nüfusların yaşlanması ve yaşlılıkta da engellilik ya da kronik hastalık risklerinin daha yüksek olmasıyla bağlantılı olarak, engelli kişi sayısının yıllar içerisinde artış göstermeye devam edeceği tahmin edilmektedir

Engellilerin, engelli olmayan kişilere göre eğitim, sağlık ve istihdam olanaklarına erişimi daha sınırlı seyretmekte, yoksulluk ve sosyal dışlanma riskleri daha yüksek olmaktadır. İlgili riskler göz önüne alınarak, engelliler çoğunlukla toplumun ‘dezavantajlı grupları’ arasında addedilmektedir. Ancak ‘dezavantajlı grup’ adlandırması, engelliliği tek tip bir kategori olarak ele aldığından eleştirilere maruz kalabilmektedir. Engelli kişiler, engel türleri, engelliliğin derecesi/şiddeti, cinsiyet ve sosyo-ekonomik durumları gibi pek çok faktörle birbirlerinden ayrılmakta, farklı deneyimler yaşayan heterojen bir grup olarak karşımıza çıkmaktadır.

 

Örneğin zihinsel engelliler, yaygın eğitime, istihdama, toplu bakım kurumları yerine toplum temelli bakım hizmetlerine erişimde, çoğunlukla fiziksel engellilere göre daha büyük sıkıntılar yaşayabilmektedir. Benzer şekilde kadın engellilerin, erkek engellilere göre iş gücü piyasasında yer alma oranları daha düşük, şiddete maruz kalma ve hem cinsiyet hem de engellilik kesişimli ayrımcılığa uğrama riskleri daha yüksek olmaktadır

 

ŞİMDİ KISACA AVRUPA ÜLKELERİNDEKİ ENGELLİ HAKLARINA  BAKALIM VE ÜLKEMİZLE KIYASLAYALIM

 

ALMANYADA ENGELLİ HAKLARI

 

Engelli bireylerin aldığı destekler aşağıdaki gibidir:

·         Özel tıbbi bakım.

·         İş arayışı ve çalışma sırasında yardım.

·         Evde yardım.

·         Çocuk bakım masraflarına yardım.

·         Ücretsiz otobüs ve tren kullanımı

·         Erken emeklilik hakkı

·         Daha az vergi.

 

Devlet kişideki engelin az veya çok olmasına göre üç kademede ödeme yapıyor. Hem bedensel hem zihinsel engeli olup en basit işlerini bile kendileri göremeyenler, tamamen bakıma muhtaç olanlar 3. kademe oluyor. Onlara 600 euro veriyor devlet aylık. Engel daha hafifse, kişinin eli ayağı tutuyor, biraz iş görebiliyorsa 2. kademe oluyor, 400 euro veriyorlar bunlar için. Ayrıca çocuğa bakan kişiye aylık maaş bağlayıp, emekli ediyorlar, yılda 4 hafta da aile bireylerinin yerine bir bakıcı göndererek sizi izne çıkarıyorlar.

Almanya engelli hakları kapsamında en büyük farkını eğitimde hissettriyor.Anaokulundan liseye kadar engelli bireylere yönelik okullar,eğitim kurumları ve öğretmenlerle bu kişilerin eğitim hayatlarına yön veriyor ve kolaylaştırıyor.Üniversite de engelli bireylere özel çevirmenler ve asistanlar yer alıyor.Örneğin görme engelli her kişiye devlet özel asistan atıyor işitme engelli kişiler için işaret dili çevirmenleri mevcut her üniversitede.

Engellilerin Almanyada yıllık izinleri 40 gündür.

Almanyada bir işveren engelli bir kişiyi çıkartmak istiyorsa 12 prosedürü aşmak zorunda bu da neredeyse imkansız kılıyor işten çıkartmayı eğer adi bir suç işlemediyse engelli.

Almanyada engelli bireyler devlete baş vurduklarında devlet onlara giriş katı kiralık ev bulmaktadır.

Almanyada çok cüzi rakamlara devlet her gün engelli kişinin evine hemşire gönderebiliyor talebe bağlı olarak.Bu kişilerin evlerine acil durum butonu koyuluyor engelli kişi 24 saat boyunca ne zaman isterse yardıma ihtiyacı oldugunda o butona basark sağlık görevlilerini evine çapırabiliyor

Almanyada ortopedik engelli bir vatandaşsanız ve otomobil kullanmak istiyorsanız devlet aracınızı ona göre dizayn ediyor örneğin yeni bir suv veya jip tarzı büyük araç aldınız bu araca kendi tekerlekli sandalyenizle binmenizi sağlayacak olan otomatik yürüyen merdiven aksamını ve tüm araç kontrol yönergelerini otomobil firmasına yaptırıyor sizin isteğinize göre bu hizmetin ücretinin sadece üçte birini sizden istiyor üçte ikisini devlet kendi karşılıyor.

Almanyada anaokuldan üniversiteye kadar devlet engelli öprencileri özel servisle evlerinden alıp okullarına götürmeyle mükelleftir.

 

 

 

 

 

FRANSADA ENGELLİ HAKLARI

 

 

Okullar ve sağlık merkezleri
Fransa’da engelli grupları için yaklaşık 10 farklı işlevde sağlık merkezi ve okul tipi bulunuyor. Otistik hastalar için yaş grubuna göre üç değişik tip ve özellikte okul ve sağlık merkezi hizmet veriyor. Bunlar (çocuklar için, ergenlik çağında olanlar için ve 18 yaş üzerinde olanlar için).

Tabii ki bu okullar/merkezler tamamıyla devlet tarafından yönetiliyor.

 

tüm masrafları sigortadan
Fransa’da engellilerin hastalıklarına bağlı olan tüm sağlık masrafları (doktor, hastane, ilaç vb) sağlık sigortasından ve devlet tarafından karşılanıyor. Örneğin Tuğba epilepsi hastası (bir başka deyimle sara hastası) ve bu hastalık için bir ilaç alıyor ve doktor tarafından kontrol ediliyor. Bu hastalık için her doktora gidişinde ve ilaç alışında hiçbir ödeme yapmıyor. Ancak, grip için doktora gider veya ilaç alırsa herkes gibi masrafları kendisi karşılıyor.

Tekerlekli sandalye devletten
Her çocuk gibi otistik çocuklar için de devlet aileye aylık maaş ödüyor ancak çocuğun hastalığına göre bu miktar değişiyor. Ayrıca çocuğun hastalığı özel ve fazla masrafa yol açtığı takdirde, bu masraflar devlet tarafından karşılanıyor (Örneğin: Tekerlekli sandalye evde veya arabada çocuğun rahat hareket edebilmesi için gerekli özel mekanik/elektronik sistemler vb).

 

Her engelliden biri sorumlu
Çocuk 18 yaşını doldurduğunda bu maaş kesiliyor ve yeni bir sistem uygulanıyor.
İlk olarak, hâkim bir kişiyi (genelde aile fertlerinden biri olmak üzere) veya özel bir kurulu (bu konularda uzman ve devlet tarafından izin almış kurullar) engelli için “sorumlu” olarak atıyor.
Bu sorumluluk hastanın zekâ seviyesine ve karar alabilme kabiliyetine göre değişiklikler gösteriyor. Mesela Tuğba’nın yüzde 80 oranında hasta olduğu uzman bir doktor tarafından tespit edildi ve sorumlu kişi olarak hâkim avukatlık yapan ablasını seçti.
Avukat abla Tuğba ile ilgili tüm işlemleri yapma (imza, banka hesabında olan paranın kullanımı vb) ve kararları alma hakkına sahip oluyor.

 

Hem engelliye hem aileye maaş
Daha sonra hastaya maaş bağlanıyor (ortalama 780 euro). Yasalar uyarınca, bu maaş sadece engelli hasta için kullanılabiliyor. Tüm bu işlemler ve Tuğba’nın parasının nasıl kullanıldığı her yıl bir raporda detaylı bir şekilde anlatılıyor ve ilgili hâkime sunuluyor.
Bunun yanı sıra, ailenin bir ferdine (anne veya baba) eğer engelli hastaya bakmak için çalışamıyorsa maaş ödeniyor (ortalama 800 euro). Bu maaşın miktarı engellinin sağlık durumunun derecesine göre ve özel bir okula ya da sağlık merkezine gidip gitmediğine göre belirleniyor. Bu maaş engelli kişi gündüz okula/sağlık merkezine gitse dahi, gidiş ve dönüş saatleri nedeniyle çalışmanın mümkün olmadığı durumda ödeniyor. Bu paranın nasıl kullanıldığı ise denetlenmiyor.

 

Aileyle düzenli iletişim
Ayrıca aile, psikolog ve hastayla ilgilenen ekiple düzenli şekilde toplantılar yapılıyor. Bu toplantılarda engellinin durumu, gerçekleşen ilerlemeler ve aşılması gereken problemlerden bahsediliyor. Böylece aileyle okul arasında sürekli bir ilişki kuruluyor, evde ve okul/merkezde aynı metotlar uygulanıyor.
Ayrıca, psikologla yapılan toplantılar esnasında ailenin psikolojik durumu inceleniyor. Yani hissedilen korkular, üzüntüler vb. konuşuluyor.

 

Fransa’da günlük hayatta engelliler için birçok sorun aşılmış durumda. Engelli kişinin faydalandığı tesislerde özel duşlar, özel tuvaletler, engellilerin bekletilmediği kasalar, araç park yerleri, her mağazada özel kabinler (elbiseleri rahatlıkla deneyebilmeleri için vb) de yer alıyor.

 

Tanınan kolaylıklar
Engelliler tüm kamu ulaşım yollarındaki toplu ulaşım vasıtalarından bedava faydalanıyor. Ayrıca engelli kartı veriliyor. Bu kartla engelli kişinin taşındığı araba özel yerlere park edebiliyor ve ücret ödenmiyor. Engelliler alışveriş yaparkende asla sıra beklemiyor. Mağazalarda kendileri için düzenlenen özel bölümlerde giyinip alışveriş yapabiliyorlar.

Binalarda düzenleme zorunlu
Fransa’da 2008’de kabul edilen kanun uyarınca tüm yeni yapılan binalar, kamu ve özel ayrımı olmaksızın engellilere uygun olarak inşa edilmek zorunda. Binaların engellilere göre düzenlenmesi için birçok yapı kanunu bulunuyor. Kanunlarla örneğin kapıların, merdivenlerin, asansörlerin genişliği, büyüklüğü, hatta kapı kollarının yüksekliği, şekli ve rengi bile düzenleniyor. Ayrıca 2015’e kadar tüm kamu binaları ve alışveriş merkezleri engellilere uygun olarak düzenlenmek zorunda.

Fransa'da yetkililer engelli kişilere cinsel eğitim asistanlığı hizmeti vermek zorunda

 

 

 

 

 

 

İNGİLTERE DE ENGELLİ HAKLARI

 

İngiltere de sosyal haklardan iş ve çalışma hayatına eğitim hayatından sağlık alanına kadar birçok alanda engellilere haklar tanınmış durumunda.Zaten bundan 800 yıl önce manga carta yani büyük sözleşmeyle ilk anayasal belgeyi dünyada imzalayan ingiltereden farklı bir uygulama da beklenemezdi.İnsan özgürlüğü konusunda tüm dünyaya liederlik yapmış ülke olan İngiltere engelli hakları bakımından da birçok ülkeye örnek olmuştur.

 

İngiltere de devlet engel oranınıza göre size 250 ila 1150 pound arası engelli maaşı vermek zorundadır.

Engelli birey eğitim hayatına devam ediyorsa devletin kendisine tahsis ettiği rehber asistanlardan her konuda sınırsız hizmet alma hakkına sahiptir.

Engelli öğrenciyi devletin yönlendirdiği servis evinden alır okuluna bırakır,okulundan alır evine bırakır.

Engelli kişinin sosyal hayatı için sırf engelliler için özel sinemalar,cafeler,eğlence yerleri,kütüphaneler gibi yerler açılmıştır.Bu tarz yerleri açan girişimcilere devlet büyük kolaylıklar sağlamıştır.

Engelli birey mezun olduktan sonra devlet iş garantisi vermektedir.Her iş yeri 20 kişide 1 engelli çalıştırmak zorundadır.

Engelli bireyler engel oranlarına göre kısa sürelerde emekli olabilmektedirler.

Engelli birey dilekçe doldurup cinsel hayatı için belediyelerden yardım isterlerse kendi engelli maaşlarından kesilmek koşuluyla bu kişilere partner bulmak zorundadır belediyeler.

Tüm toplu ulaşım araçları engellilere engelli kartlarını göstermek kaydıyla sınırsız ücretsizdir.Engelli birey uçak seyahati yapmak istiyorsa önceden havayolu şirketine bildirmek kaydıyla özel asistan ona uçak hareket edinceye kadar refakat etmek zorundadır.

Engelli bireylere tüm vergilerde büyük indirim sağlanmaktadır.

Görme engelli.ortopedik engelli ve kısa boylu engellilere belediyeler uygun ev eşyası,mobilyalar ve mutfak araçları,dolapları yaptırmayla mükelleftirdirler başvuru halinde.

Engelli bireylere özel devletin 7/24 ücretsiz rehabilitasyon hizmeti vardır

 

 

 

 

İTALYADA ENGELLİ HAKLARI

 

İtalyanın diğer Avrupa ülkelerinden engelli hakları kapsamında en büyük farkı engellilere vermiş olduğu maaşlardır.Yüzde 50 ve üzeri engel oranına sahip her vatandaşına engel oranının büyüklüğüne göre maaş verilmektedir en düşük maaş 780 eurodur.Bunun yanı sıra engelli vatandaşların sosyalleşmeleri için ayda 2 sinema 2 tiyatro biletini de belediyeler karşılamaktadır.

İtalyanın yine diğer Avrupa ülkelerinden farklı başka bir tarafı da engelli vatandaşları eğer yurtdışı seyahatine çıkmak istiyorlarsa uçak bileti parasının yarısının devlet tarafından karşılanmasıdır.

Diğer sosyal haklar bakımından fransaya benzer bir yapısı vardır.Engelli kişilerin dünyada en rahat edebilecekleri ülkelerin başında İtalya gelmektedir.

 

 

 

İSPANYADA ENGELLİ HAKLARI

 

İspanyada,İngiltere,Almanya,Fransa ve İtalya’dan farklı olarak engellilere siyasi ve düşünce özgürlükleri verilmiştir.Örneğin zihinsel engelli birisi ispanyada oy kullanma ve seçilme haklarına sahiptirler.

İspanya engelli maaşları kapsamında diğer Avrupa ülkelerinden biraz farklı konumda,engelli bireylere verilen maaşlar çok cüzi miktarlarda ve bu konuda devlet yetkilileri çok sık eleştiriliyor.Bunun yanı sıra toplu taşıma araçlarını kullanımda da ülkemizde oldugu gibi sınırlı sayıda araca binme hakları mevcut.

İspanyada devlet himayesinden ziyade sivil toplum kuruluşları,lgbt dernekleri ve futbol kulüpleri engelli haklarına ön ayak oluyor ve devlete yaptırım için baskı uyguluyor.

İspanyayı diğer Avrupa ülkelerinden ayıran bir diğer engelli birey durumu da bazı özel engel durumu bulunan bayanların devlet tekeliyle zorla kısırlaştırılmaya tabi tutulmaları.

 

 

HOLLANDADA ENGELLİ HAKLARI

Hollanda engelli hakları bakımından çok gelişmiş bir ülke konumdadır.refah seviyesinden engellilerinden yararlanabilmeleri adına sürekli iyilşetirmeler yapan sistemleri mevcuttur.

Engelli çocuklar için açılmış özel okullar bulunmaktadır ve bu okullar tamamen ücretsizdir.Hollanda engeli normal hayatına çok etki etmeyen öğrencilerin hayata daha iyi adapte olabilmeleri adına normal okullarda okumalarını teşvik eden kurallar getirmiştir.Engelli öğrenciler sınıfın en önünde özel dizayn edilmiş koltuklarda eğitim görürler .Okul yönetimleri bu öğrenciler için her 5 engelli bireye 1 rehber öğrenci bulundurmak zorundadırlar.

Hollandayı diğer Avrupa ülkelerinden ayıran en büyük engelli birey hakkı engelli maaşlarının alımında uygulanan prosedürdür.Hastaneden aldıgınız engelli raporunuzla aynı gün gidip engelli maaşı alabiliyorsunuz isterseniz 3 ay toplu engelli maaşınızı alıp işini görebiliyorsunuz fakat bu konu ülkede çok istismar edilmiştir ve birçok kuruluş insanların haksız yere devleti sömürdüklerini gerçekten engelli olmayan kişilerin bu maaş için rapor aldıklarını öne sürmektedir.

Hollanda da engelli bir şahıs iş yeri açmak istiyorsa devlet bu kişiye önce 1 sene açacağı iş hakkında özel ve ücretsiz ders vermektedir daha sonra faizsiz vadesi çok ve kolay ödenebilir kredi imkanı vermektedir.Bu kişilerden 3 yıl hiçbir vergi talep edilmemektedir.

Evlenmek isteyen engelli bireylerin tüm evlilik prosedürlerini belediye personeli gerçekleştirmektedir.

Engelli bireylerin çocukları olduğu zaman çocuk tamamen devlet himayesinde eğitim görmektedir ve sağlık hizmeti almaktadır.Devlet psikologları engelli bireylerin hayatları boyunca ücretsiz rehabilitasyon hizmeti vermektedirler.

 

BELÇİKADA ENGELLİ HAKLARI

 

Belçika da engelli hakları çocuk engelli hakları kadın engelli hakları ve erkek engelli hakları olmak üzere üç değişik şekilde ele alınır kanunlar karşısında.Çocukların engelli hakları çok geniştir hatta dünyadaki en geniş engelli çocuk haklarına sahiptir Belçika.Eğitimden sağlığa her konuda devlet engelli çocuklara pozitif ayrımcılık göstermektedir.

Devlet engelli çocuklara eğitim verecek olan özel eğitim kurumlarına sınırsız destek verir ve sürekli denetler.Engelli çocuklara gerekli ilgi gösterilmezse veya herhangi bi şiddet görürse bu çocuklar o eğitim kurumundaki tüm yetkilier açığa alınıp en az 8 yıl hapis cezası ile yargılabilirler.

Engelli aileleri engelli çocuk başına  620 euro yardım alırlar devletten.Eğer çocuk down sendromlu veya görme engelliyse bu rakam 750 euroya çıkmaktadır.Ayrıca bu aileler otomobil almak istediklerinde aracın %70 ücretini devlet karşılamaktadır.

Görme engelliler için belediyeler rehber köpekler yetiştirip tahsis etmektedirler.Yine görme engelliler için devlet özel kütüphaneler açmak zorundadır.

Engelli kadınlar günde maksimum 6 saat çalıştırabilir işlerinden memnun değillerse il yönetimleri onlara başka iş bulup yerleştirmek zorundadırlar.Engelli bayan doğuracaksa toplamda 2 yıl izin alabilir ve işine bu süreç sonunda geri dönebilir.

Belçikayı diğer Avrupa ülkelerinden ayıran diğer bir engelli hakkı konusuda engelli çocuğa sahip olan ebeveynlerin 10 yıl erken emekli olma şanslarıdır.

 Türkiye’de Engelli Hakları

 

Ülkemiz kendi gibi gelişmekte olan ülkeler baz alındığında birçok ülkeden daha gelişmiş engelli haklarına sahiptir her ne kadar bazı eksiklikler olsa da.

Daha önce paylaştığımız 2021 – 2025 yılları arası Engelli Hakları ve İndirimleri videomuzu izleyerek ülkemizde engellilere verilen haklara bakarak Avrupa ülkeleriyle kıyaslama yapabilirsiniz. İlgili video hemen üst tarafta mutlaka izleyin…